Της Ελευθερίας Κούρταλη
Αν και η πανδημία θα αφήσει σίγουρα "πληγές" στις οικονομίες της ευρωζώνης, όπως έχει συμβεί και με τις κρίσεις του παρελθόντος, ωστόσο αυτή τη φορά χώρες όπως η Ελλάδα ή η Πορτογαλία οι οποίες και χτυπήθηκαν περισσότερο στο παρελθόν, αναμένεται να βγουν από την τρέχουσα κρίση με τις μικρότερες "πληγές". Αυτό επισημαίνει η Morgan Stanley σε νέα της έκθεση όπου εξετάζει την πορεία των οικονομιών της ευρωζώνης μετά την πανδημία, συγκριτικά με άλλες κρίσεις.
Οι περίοδοι βαθιάς ύφεσης αφήνουν μακροχρόνιες πληγές στην οικονομία, όπως σημειώνει η Morgan Stanley, και το σοκ της πανδημίας δεν θα αποτελέσει εξαίρεση. Παρ΄όλο που η παραδοσιακή θεωρία του επιχειρηματικού κύκλου αντιμετωπίζει την έκρηξη και την ύφεση της οικονομίας ως προσωρινές αποκλίσεις γύρω από μια τάση, η εμπειρική βιβλιογραφία διαπιστώνει ότι η ύφεση παράγει μόνιμες πληγές στην παραγωγή. Οι οικονομίες σπάνια επιστρέφουν στις αρχικές τους τάσεις μετά από ύφεση. Αντίθετα, δημιουργούνται νέες, "χαμηλότερες" τάσεις. Αυτή η επιδείνωση προκύπτει από τις επιπτώσεις που έχουν οι περίοδοι ύφεσης στις αγορές εργασίας, τη συσσώρευση κεφαλαίου και τον ρυθμό της τεχνολογικής προόδου.
Η Ευρώπη βίωσε σημαντικές "πληγές" μετά τις κρίσεις του 2008 και του 2011: Η παραγωγή της ευρωζώνης μειώθηκε το 2009 και, ακόμη και όταν ανέκαμψε στο αρχικό της επίπεδο και στον ρυθμό ανάπτυξης, δεν επέστρεψε ποτέ στην προ της κρίσης τάση. Η ανάλυση της Morgan Stanley υποδηλώνει ότι αυτό οφειλόταν κυρίως σε "πληγές" στην αγοράς εργασίας, οι οποίες αντισταθμίστηκαν εν μέρει μόνο από μικρές θετικές συνεισφορές από το κεφάλαιο και την τεχνολογία. Η συμβολή του κεφαλαίου στην ανάπτυξη σε επόμενες περιόδους παρέμεινε πολύ κάτω από τα επίπεδα πριν από την κρίση.
Ο βαθμός των οικονομικών "πληγών", διέφερε βέβαια σημαντικά σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπως επισημαίνει η M.S. Ενώ η Γερμανία δεν παρουσίασε καθόλου "πληγές", οι περισσότερες άλλες χώρες, ειδικά οι χώρες της περιφέρειας, υπέφεραν έντονα.
Αυτή τη φορά, επισημαίνει η αμερικάνικη τράπεζα, οι "πληγές" που θα αφήσει η πανδημία είναι πιθανό να είναι και μικρότερες και πιο… ισόποσα κατανεμημένες, για τρεις κυρίως λόγους.
Πρώτον, η διάρκεια της ύφεσης της πανδημίας είναι σημαντικά μικρότερη από το διάστημα 4-5 ετών της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης συν την κρίση χρέους της ευρωζώνης.
Επίσης, οι κλάδοι που χαρακτηρίζονται από κοινωνική επαφή είναι αυτοί που πλήττονται πιο έντονα από την πανδημία, και έτσι δεν υπάρχει σημαντική διάβρωση των δεξιοτήτων εργασίας, περιορίζοντας έτσι τον αρνητικό αντίκτυπο στην αγορά εργασίας.
Τέλος, και το πιο σημαντικό, η πολιτική απάντηση αυτή τη φορά ήταν πολύ ισχυρότερη και ταχύτερη από ό,τι σε προηγούμενες κρίσεις, και σχεδιάστηκε για να φτάσει σε όλες τις γωνιές της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της περιφέρειας που "χτυπήθηκαν" πιο έντονα.
Με την παραγωγή το 2024 να αναμένεται να είναι περίπου 3,5% χαμηλότερη από τις προβλέψεις προ πανδημίας, σίγουρα η πανδημία θα αφήσει πολλές πληγές. Ωστόσο, το έλλειμμα (παραγωγής) μετά από πέντε χρόνια αναμένεται να είναι μικρότερο από ό,τι στα πέντε χρόνια μετά την κρίση του ευρώ.
Το πιο ενδιαφέρον, επισημαίνει, είναι το μοτίβο των πληγών μεταξύ των χωρών: το ΔΝΤ δεν αναμένει έντονες διαφορές όπως αυτές που σηματοδότησαν την κρίση χρέους της ευρωζώνης. Η τυπική απόκλιση του πενταετούς ελλείμματος είναι μικρή, 1,5%, λιγότερο από το ένα έβδομο του επιπέδου της τελευταίας κρίσης. Επίσης, αν και η Ισπανία και η Ιταλία εξακολουθούν να συγκαταλέγονται μεταξύ των χωρών που θα πληγούν περισσότερο, το ίδιο ισχύει και για τη Γαλλία και την Αυστρία, ενώ όλες οι χώρες θα πληγούν λιγότερο από ό,τι κατά την κρίση του ευρώ. Μάλιστα, όπως επισημαίνει η M.S., η Ελλάδα και η Πορτογαλία, οι οποίες και χτυπηθήκαν περισσότερο μετά την τελευταία κρίση, αναμένεται να πληγούν λιγότερο από την πανδημία. Συγκεκριμένα, για την Ελλάδα το πλήγμα στο ΑΕΠ μετά την πάροδο της πενταετίας (2024) θα είναι μόλις 1,5%, για την Πορτογαλία 2,2% ενώ για την Ισπανία και την Ιταλία για παράδειγμα, στο 4,7% και 4,1% αντίστοιχα.
Αυτή τη φορά, όπως τονίζει η Morgan Stanley, οι χώρες της περιφέρειας αναμένεται να λάβουν σημαντική δημοσιονομική στήριξη από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Αυτό εξηγεί τις περιορισμένες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημίας στην Ελλάδα και την Πορτογαλία. Η Ιταλία και η Ισπανία θα καταλήξουν με σχετικά μεγαλύτερες πληγές από την πανδημία, με τους πόρους του Ταμείου ως ποσοστό του ΑΕΠ να είναι πολύ χαμηλότερο από αυτό της Ελλάδας ή της Πορτογαλίας.
Ωστόσο η Morgan Stanley προειδοποίει πως αν και η διάθεση εμβολίων υπήρξε αιτία δικαιολογημένης αισιοδοξίας σχετικά με τις μελλοντικές προοπτικές, η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα των εμβολίων δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη λόγω των μεταλλάξεων.
