Σύμφωνα με τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα, οι καθαρές εξαγωγές (σύνολο εξαγωγών μείον σύνολο εισαγωγών) είχαν αξιοσημείωτη συμβολή στην άνοδο του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) σε ετήσια βάση, το πρώτο εννεάμηνο του 2021. Συγκεκριμένα, η συμβολή τους ανήλθε στις 1,8 ποσοστιαίες μονάδες, από τις 8,9 μονάδες της ανόδου του ΑΕΠ, καθώς οι συνολικές εξαγωγές αυξήθηκαν με εντονότερο ρυθμό σε σύγκριση με τις συνολικές εισαγωγές. Η άνοδος των εξαγωγών προήλθε, πρωτίστως, από τις υπηρεσίες -οι οποίες το αντίστοιχο περυσινό διάστημα είχαν μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με το πρώτο εννεάμηνο του 2019- ενώ και οι εξαγωγές αγαθών κατέγραψαν αξιοσημείωτη άνοδο.
Η αύξηση των εξαγωγών υπηρεσιών και κυρίως οι καλές επιδόσεις του τουρισμού, κατά το τρίτο τρίμηνο, αλλά και τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους, είχαν σαν αποτέλεσμα την άνοδο του πλεονάσματος του ισοζυγίου υπηρεσιών το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου του 2021, κατά 83%, σε ετήσια βάση.
Συγκεκριμένα, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις, αν και υπολείπονται σημαντικά των αντίστοιχων εισπράξεων της ίδιας χρονικής περιόδου, του προπανδημικού έτους 2019 (διαμορφώθηκαν στο 58% αυτών), αυξήθηκαν κατά 142% σε ετήσια βάση, ενώ και οι εισπράξεις από μεταφορές σημείωσαν σημαντική ετήσια άνοδο κατά 29%. Η αύξηση του πλεονάσματος των υπηρεσιών -σε συνδυασμό με την περαιτέρω βελτίωση των πλεονασμάτων πρωτογενών και δευτερογενών εισοδημάτων- αντιστάθμισαν μερικώς το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και, ως εκ τούτου, περιόρισαν το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2021, κατά 30% σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από τις εξαγωγές και οι εισαγωγές αγαθών σημείωσαν άνοδο, αν και με ηπιότερο ρυθμό. Δεδομένου ότι οι τελευταίες είναι σημαντικά μεγαλύτερες από τις εξαγωγές αγαθών, αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου.
Ο τομέας των υπηρεσιών χρηματοδοτεί ξανά το ελλειμματικό ισοζύγιο αγαθών
Όπως παρατηρείται στο Γράφημα 1α, το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου, από το 2013 έως και το 2019, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ήταν σχεδόν ισοσκελισμένο (κίτρινη διακεκομμένη γραμμή). Και τούτο διότι, κατά τη διάρκεια των εν λόγω ετών, το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών κάλυπτε -κατά μέσο όρο- εξ ολοκλήρου το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου (κόκκινη διακεκομμένη γραμμή). Κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2020, εξαιτίας της πανδημίας, των περιορισμών στις μετακινήσεις και των χαμηλών επιδόσεων του τουρισμού, το πλεόνασμα των υπηρεσιών κάλυψε μόλις το 42,7% του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου. Το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου του 2021, ωστόσο, η αναλογία αυτή ανήλθε εκ νέου στο 60,6%.
Η εξαγωγική δραστηριότητα σε αγαθά, τη διετία 2020-2021, ανά κλάδο
Στο διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2021, οι εξαγωγές αγαθών (συμπεριλαμβανομένων υπηρεσιών που υπάγονται στις κατηγορίες ενημέρωση-επικοινωνία, επαγγελματικές-επιστημονικές-τεχνικές υπηρεσίες, τέχνες-ψυχαγωγία-διασκέδαση και λοιπές υπηρεσίες) ανήλθαν σε Ευρώ 32,4 δισ. και ξεπέρασαν τις αντίστοιχες εξαγωγές τόσο της ίδιας χρονικής περιόδου του 2019 (Ευρώ 28,2 δισ.), όσο και του 2020 συνολικά (Ευρώ 30,8 δισ.). Η άνοδος των εξαγωγών αγαθών, το πρώτο δεκάμηνο του τρέχοντος έτους, έχει προέλθει, πρωτίστως, από τα προϊόντα οπτάνθρακα και διύλισης πετρελαίου (+66,3% σε ετήσια βάση έναντι αντίστοιχης περυσινής πτώσης 40%) αλλά και από τα λοιπά προϊόντα μεταποίησης (+18,6%, συνολικά, σε ετήσια βάση).
Σημειώνεται ότι ο κλάδος με το μεγαλύτερο μερίδιο επί του συνόλου των εξαγωγών αγαθών της Ελλάδας είναι η μεταποίηση (περί του 87%, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2019) και ακολουθούν η γεωργία, δασοκομία, αλιεία (7,2%) και τα ορυχεία-λατομεία (1,9%), ενώ οι κύριοι εμπορικοί εταίροι της χώρας μας είναι η Ιταλία, με μερίδιο 10,9%, η Γερμανία (6,8%), η Κύπρος (6,1%), η Βουλγαρία (4,8%) και η Γαλλία (3,5%). Σημειώνεται ότι άνω του 50% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνεται σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε επίπεδο προϊόντων, τα προϊόντα οπτάνθρακα και διύλισης πετρελαίου καταλαμβάνουν το 30,6% επί του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, τα είδη διατροφής το 10,6% (Γράφημα 2) και τα βασικά μέταλλα το 9,2%.
Η πανδημική κρίση επηρέασε πρωτίστως τον τομέα των υπηρεσιών. Έτσι, η διάρθρωση των ελληνικών εξαγωγών αγαθών δεν διαφοροποιήθηκε σημαντικά το 2020, παρά το γεγονός ότι οι εξαγωγές μειώθηκαν σε σύγκριση με το 2019, με τις μεγαλύτερες πτώσεις να έχουν σημειωθεί στα προϊόντα οπτάνθρακα και διύλισης πετρελαίου (-36,7%, σε ετήσια βάση) και στα ορυχεία-λατομεία (-21,8%, αντίστοιχα). Λόγω του υψηλού μεριδίου που κατείχαν οι εξαγωγές προϊόντων διύλισης πετρελαίου και των σχετικών προϊόντων επί του συνόλου των εξαγωγών, είχαν και τη μεγαλύτερη αρνητική συμβολή στην ετήσια πτώση των συνολικών εξαγωγών το 2020.
Αντίθετα, αύξηση κατέγραψαν, κατά το προηγούμενο έτος, οι εξαγωγές των προϊόντων της γεωργίας, δασοκομίας και αλιείας (+4,5% σε ετήσια βάση), τα είδη διατροφής (+11,8%) και τα λοιπά προϊόντα της μεταποίησης (+3,1%), η θετική συμβολή των οποίων αντιστάθμισε μερικώς την πτώση που καταγράφηκε στις υπόλοιπες κατηγορίες προϊόντων. Από τα λοιπά προϊόντα της μεταποίησης, τη μεγαλύτερη άνοδο σημείωσαν, το 2020, οι εξαγωγές των βασικών φαρμακευτικών προϊόντων και φαρμακευτικών σκευασμάτων κατά 48,3% σε ετήσια βάση.
Η εξαγωγική δραστηριότητα, το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2021, ανά προϊόν
Πιο αναλυτικά, όπως παρατηρείται στο παρακάτω γράφημα το οποίο περιλαμβάνει 14 κατηγορίες μεταποιητικών προϊόντων, με συμμετοχή άνω του 1,5% επί των συνολικών εξαγωγών της μεταποίησης- σε όλες τις περιπτώσεις οι εξαγωγές αυξήθηκαν σημαντικά κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2021, σε ετήσια βάση, υπερκαλύπτοντας στην πλειονότητα των περιπτώσεων τις απώλειες που σημειώθηκαν το ίδιο διάστημα του 2020.
Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές ηλεκτρολογικού εξοπλισμού κατέγραψαν άνοδο κατά 45% σε ετήσια βάση, έναντι ετήσιας πτώσης το πρώτο δεκάμηνο του 2020, ύψους 4,3%. Ακολουθούν τα είδη ένδυσης (+27,2%), τα βασικά μέταλλα (+25,8%), τα χημικά προϊόντα (+24,2%) τα μεταλλικά προϊόντα -εκτός μηχανημάτων- (+23%), και τα λοιπά μη μεταλλικά ορυκτά προϊόντα (+20,6%). Σημειώνεται ότι οι εξαγωγές σε φαρμακευτικά προϊόντα και σκευάσματα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ηλεκτρονικά και οπτικά προϊόντα, πλαστικές ύλες και προϊόντα από ελαστικό, αλλά και είδη διατροφής επηρεάστηκαν θετικά από την πανδημία, καθώς κατέγραψαν άνοδο, το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου του 2020, σε ετήσια βάση.
Η ανοδική πορεία που ακολουθεί ο κλάδος της μεταποίησης αντανακλάται και στην εξέλιξη του δείκτη Υπευθύνων για τις Προμήθειες στη Μεταποίηση (Purchasing Managers’ Index), ο οποίος παραμένει πάνω από τις 50 μονάδες από τον Μάρτιο του 2021, υποδεικνύοντας τη σημαντική βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας του κλάδου. Συγκεκριμένα, τον Νοέμβριο, ο δείκτης PMI διαμορφώθηκε στις 58,8 μονάδες που αποτελεί την τρίτη υψηλότερη επίδοση που έχει καταγραφεί από τον Απρίλιο του 2000, με τις αμέσως υψηλότερες τιμές να έχουν σημειωθεί τον Οκτώβριο και τον Αύγουστο του 2021 (58,9 μονάδες και 59,3 μονάδες, αντίστοιχα).
Παράλληλα, οι εκτιμήσεις για τις εξαγωγές της μεταποίησης, κατά το τελευταίο τρίμηνο, σύμφωνα με τη μηνιαία έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πέρασαν σε θετικό έδαφος από τον Μάιο του τρέχοντος έτους και μετά (με εξαίρεση το δίμηνο Αυγούστου-Σεπτεμβρίου), για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του 2018. Εντούτοις, οι ελλείψεις πρώτων υλών που παρατηρούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, εξαιτίας των διαταραχών στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αλλά και οι αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, αυξάνουν τα κόστη παραγωγής του κλάδου και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να επιβραδύνουν την ανοδική πορεία του βραχυπρόθεσμα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η περαιτέρω αύξηση των εξαγωγών αγαθών μπορεί να συμβάλλει όχι μόνο στην άνοδο της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά και στον περιορισμό του ελλείμματος του εξωτερικού τομέα. Ως εκ τούτου, αποτελεί μία από τις προτεραιότητες του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», το οποίο περιλαμβάνει έργα, επενδύσεις και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με σκοπό την αξιοποίηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης.
Συγκεκριμένα, το ελληνικό Σχέδιο στοχεύει, μεταξύ άλλων, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και στην ενίσχυση της εξαγωγικής ικανότητας των ελληνικών επιχειρήσεων, δίνοντας κίνητρα για την πραγματοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων με σκοπό τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό και την αύξηση του μέσου μεγέθους των επιχειρήσεων, αλλά και μέσω δράσεων ενημέρωσης και κατάρτισης των εξαγωγικών επιχειρήσεων (π.χ. ψηφιοποίηση του εθνικού δικτύου οικονομικής διπλωματίας, ενίσχυση της ψηφιακής ικανότητας της Enterprise Greece).
