Του Τάσου Δασόπουλου
Ειδικά κριτήρια ανά χώρα, για τη διόρθωση αποκλίσεων σε έλλειμμα και χρέος, είναι η λύση που επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της αναμόρφωσης των σημερινών δημοσιονομικών κανόνων, οι οποίοι μετά την πανδημία είναι πρακτικά ανεφάρμοστοι.
Συγκεκριμένα, ο "κορμός" της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία θα συζητηθεί ξεχωριστά με καθένα από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., βασίζεται στην ολική διαγραφή των κοινών δημοσιονομικών κανόνων, όπως τους ξέρουμε σήμερα.
Η Επιτροπή προτείνει να γίνεται ένα 10ετές δημοσιονομικό συμβόλαιο με κάθε χώρα-μέλος της Ε.Ε. που έχει αυξημένο έλλειμμα ή και χρέος. Στο συμβόλαιο αυτό θα προβλέπεται αναλυτικά η διαδικασία της δημοσιονομικής προσαρμογής, ανάλογα με τον οικονομικό κύκλο της κάθε οικονομίας. Για παράδειγμα, αν μια χώρα βρίσκεται σε ύφεση, θα εγκρίνεται η αύξηση των δαπανών για δημόσιες επενδύσεις, στις οποίες θα συμμετέχουν και οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί (πολιτική συνοχής ΕΤΕπ), μέχρι η χώρα να ανακτήσει θετικό ρυθμό ανάπτυξης. Σε κάθε περίπτωση, θα ορίζονται συγκεκριμένοι ετήσιοι δημοσιονομικοί στόχοι, στους οποίους θα δεσμεύεται η χώρα, αλλά και ένας τελικός στόχος για το τέλος του 10ετούς προγράμματος.
Τα πλεονεκτήματα της λύσης αυτής είναι και τεχνικά και ουσιαστικά. Στο τεχνικό σκέλος, ο νέος τρόπος δημοσιονομικής παρακολούθησης δεν θα απαιτήσει χρονοβόρες νομοθετικές παρεμβάσεις, όπως οι επιμέρους παρεμβάσεις στο σημερινό πλαίσιο που προτείνουν κάποια από τα κράτη-μέλη. Απλώς, το σύνολο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, όπως το ξέρουμε σήμερα, θα αντικατασταθεί από το νέο πλαίσιο όπως θα αποφασιστεί στην τελική του μορφή.
Τα ουσιαστικά οφέλη
Πολύ περισσότερα είναι τα οφέλη στο ουσιαστικό μέρος, το οποίο θα λαμβάνει υπ’ όψιν τον οικονομικό κύκλο της οικονομίας ώστε η κάθε χώρα με δημοσιονομικά προβλήματα να μπορεί να μειώνει το έλλειμμα και το χρέος της χωρίς επώδυνες περικοπές που μπορούν να την οδηγήσουν στην ύφεση. Ειδικότερα:
- Η λήψη των ειδικότερων χαρακτηριστικών της οικονομίας θα περιλάβει για κάθε χώρα το επιπλέον δημοσιονομικό κόστος που επωμίζεται λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Για παράδειγμα, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Μάλτα επωμίζονται βαρύτερο κόστος για τις προσφυγικές ροές. Οι νησιωτικές χώρες (όπως η Ελλάδα) έχουν μεγαλύτερο κόστος διαχείρισης των περιφερειών τους. Επίσης, η χώρα μας θα μπορέσει να συμπεριλάβει στις απαραίτητες δαπάνες και τις αμυντικές, τις οποίες υποχρεώνεται να κάνει λόγω των γεωπολιτικών κινδύνων της περιοχής.
- Θα καταργηθεί ο άκαμπτος κανόνας του ανώτατου ορίου του χρέους στο 60% του ΑΕΠ και κυρίως της υποχρέωσης για ετήσια μείωση κατά το 1/20 της διαφοράς του χρέους της από το 60%, που είχε επικριθεί σφόδρα από πολλές χώρες, καθώς είναι ένας κανόνας που τέθηκε αγνοώντας τους οικονομικούς όρους. Ως νέος όρος εξετάζεται να οριστεί η βιωσιμότητα του χρέους, δηλαδή αν και κατά πόσο το χρέος της χώρας έχει ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες ίσες ή χαμηλότερες από το 20% του ΑΕΠ της. Για την επίτευξη χαμηλού ελλείμματος θα υπάρχει μια ετήσια οροφή δαπανών που δεν θα πρέπει να ξεπεράσει το κράτος-μέλος.
Η έγκριση των ετήσιων προόδων των προγραμμάτων για τις υπερχρεωμένες χώρες θα γίνεται όπως και τώρα κεντρικά, από το συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών, έπειτα από εισήγηση της Κομισιόν, οπότε θα συνεχίσει να ισχύει ο έλεγχος και η τήρηση των κανόνων.
Η προσέγγιση της δημοσιονομικής προσαρμογής δεν θα είναι "τιμωρητική", με την υποχρέωση θυσιών με τη μορφή περικοπών απαραίτητων δαπανών ή αύξησης φόρων από το κράτος-μέλος. Αντίθετα, το κράτος-μέλος θα λαμβάνει αναπτυξιακή βοήθεια ώστε να διατηρείται σε θετικό ρυθμό ανάπτυξης, προκειμένου να επιτυγχάνει με μεγαλύτερη ταχύτητα τους δημοσιονομικούς του στόχους. Οι ποινές για περικοπές δαπανών ή αύξηση φόρων για τη μείωση χρέους και ελλείμματος θα επιβάλλονται μόνο αν η χώρα δεν τηρεί τα όσα έχει συμφωνήσει.
Πράσινες και ψηφιακές επενδύσεις
Το πλαίσιο προβλέπει ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένοι και στους στρατηγικούς στόχους της ένωσης. Συγκεκριμένα, οι δημόσιες δαπάνες που θα γίνονται στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής για πράσινες και ψηφιακές δημόσιες επενδύσεις θα εξαιρούνται από την ετήσια οροφή δαπανών και δεν θα υπολογίζονται στο έλλειμμα και το χρέος.
Ο βασικός κορμός της πρότασης βρίσκεται ήδη σε διαβούλευση με κάποια από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και θα συμπληρώνεται με τις επιμέρους παρατηρήσεις τους. Η τελική πρόταση αναμένεται να παρουσιαστεί στα μέσα του χρόνου, όταν η συζήτηση για τους δημοσιονομικούς κανόνες μπει στην τελική της φάση.
