Σχεδόν ταυτόχρονες τραπεζικές κρίσεις στις δύο πλευρές του Ατλαντικού δείχνουν καταστροφή τύπου Lehman Brothers; Ας αρχίσουμε από την Αμερική. Οι τραπεζικές κρίσεις αρχίζουν ξαφνικά, αλλά συνήθως τα αίτια είναι μακροχρόνια. Την προηγούμενη Τετάρτη 8/3, η Silicon Valley Bank (SVB), μια μεσαία αμερικανική τράπεζα με περίπου 200 δισ. δολ. καταθέσεις (όσο περίπου το ελληνικό ΑΕΠ), ανακοίνωσε ότι είχε χάσει περίπου 2 δισ. πουλώντας ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου και ότι η Goldman Sachs ήταν στη διαδικασία εξασφάλισης πελατών για αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου. Σε πρώτη ανάγνωση αυτά δεν ήταν συνταρακτικά νέα, ωστόσο συνήθως ανακοινώνονται αφού έχει γίνει η αύξηση κεφαλαίου και όχι πριν.
Η SVB ήταν μια τράπεζα όπου συναλλάσσονταν πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις και χρηματοδότες τους. Στους τελευταίους 6 μήνες, πολλές από τις επιχειρήσεις τέτοιου τύπου είχαν ιδιαίτερες δυσκολίες και απέσυραν αρκετές από τις καταθέσεις τους. Για να τις καλύψει, η τράπεζα πούλησε μακροχρόνια ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου με ζημία περίπου 2 δισ. Την 8η Μαρτίου, σε group chat με εκατοντάδες στελέχη νεοφυών επιχειρήσεων και χρηματοδοτών, συζητήθηκε το θέμα της σχετικής αδυναμίας της SVB και μερικοί «ηγέτες» του κλάδου είπαν ότι «θα συμβουλεύσουν τις φιλικές τους εταιρείες να αποσύρουν τις καταθέσεις τους» από την SVB. Οι αναλήψεις την επομένη –9/3– ήταν πάνω από 50 δισ. δολ., δηλαδή πάνω από το 25% των συνολικών καταθέσεων. Συγχρόνως, η τιμή της μετοχής έπεσε 60%. Την επόμενη ημέρα έκλεισε η τράπεζα, με ουρές απ’ έξω που θύμιζαν την εποχή Βαρουφάκη στην Ελλάδα. Το ΥΠΟΙΚ των ΗΠΑ έκλεισε την τράπεζα.
Στην αρχή, το ΥΠΟΙΚ είπε ότι μόνο όσοι είχαν «εγγυημένες από το ΥΠΟΙΚ» καταθέσεις κάτω από 250.000 δολ. θα αποζημιώνονταν αμέσως. Αλλά στην SVB, μόνο το 4% είχε εγγυημένες καταθέσεις. Επειτα από πιέσεις από τις εξαγριωμένες νεοφυείς επιχειρήσεις (το 96%), που θα έπαιρναν πίσω μόνο 70% των καταθέσεών τους και ύστερα από καθυστέρηση μηνών, η κυβέρνηση Μπάιντεν αποφάσισε να αποζημιώσει όλους τους καταθέτες, ανεξαρτήτως ποσού, ονομάζοντας (εκ των υστέρων) την SVB «συστημική τράπεζα». Στην κρίση του 2008 και μετά ο τίτλος δινόταν μόνο στις πολύ μεγαλύτερες τράπεζες, όπως Bank of America, Citibank, Jpmorgan-chase.
Τι σημαίνει η κατάρρευση της SVB; Πρώτον, ότι οι μάνατζερ της τράπεζας έκαναν τεράστια λάθη που δημιούργησαν τις ζημίες. Δεύτερον, ότι οι τραπεζικοί επιθεωρητές του ΥΠΟΙΚ που έβλεπαν τα βιβλία της SVB κάθε εβδομάδα, δεν είδαν τα προφανή προβλήματα εγκαίρως (πριν μήνες). Τρίτον, ότι όταν οι εκατοντάδες πελάτες συζητούν να κάνουν αναλήψεις και δήθεν ηγέτες της Silicon Valley τους προτρέπουν σε αναλήψεις πανικού, η τράπεζα καταρρέει, όποια και να είναι. Τέταρτον, εάν οι πελάτες σου είναι καλά δικτυωμένοι και χορηγοί του κυβερνώντος κόμματος, πιέζουν και παίρνουν αποζημίωση από τα λεφτά του δημοσίου, πέρα από το γράμμα του νόμου. Πέμπτον, ότι η αστρονομικά ραγδαία αύξηση επιτοκίων της Fed, από μηδέν σε πάνω από 5%, δεν είναι χωρίς θύματα.
Τι έγινε με τη Signature Βank (SB); Στην SΒ οι καταθέτες χωρίς εγγύηση ασφάλειας ήταν 90%. Οι πιο πολλοί έκαναν συναλλαγές κρυπτονομισμάτων, και –λόγω της κρίσης του τομέα– έκαναν πολλές αναλήψεις και παρομοίως με την SVΒ, την οδήγησαν σε κατάρρευση και κλείσιμο από το ΥΠΟΙΚ. Στον τομέα των περιφερειακών τραπεζών υπάρχουν και λίγες ακόμη με μεγάλα ποσοστά μη εγγυημένων καταθέσεων, όπως η First Republic Bank (63% καταθέσεων χωρίς εγγύηση), που πιέζονται ιδιαίτερα από την αγορά και κατά πάσα πιθανότητα ή θα συγχωνευθούν ή θα τις κλείσει το ΥΠΟΙΚ. Ετσι, από αυτή τη μεριά δεν υπάρχει γενικευμένος κίνδυνος εξάπλωσης.
Στην Ευρώπη, η Credit Suisse βρίσκεται σε μακροχρόνια κρίση από την εποχή της ελληνικής οικονομικής κρίσης, δηλαδή πάνω από 10ετία. Εχασε επανειλημμένως μεγάλα ποσά, όπως η ζημία των 5,5 δισ. δολ. στην χρεοκοπία του Archegos Capital Management τον Μάρτιο του 2021. Η μετοχή της είχε πέσει τις τελευταίες μέρες 25% λόγω της αδύναμης χρεοπιστωτικής θέσης της, αλλά ανέβηκε 20% μετά τη στήριξη 54 δισ. δολ. από την Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας. Κατά πάσα πιθανότητα θα συγχωνευθεί με την UBS ή με άλλη μεγάλη αμερικανική ή ευρωπαϊκή τράπεζα.
Η κρίση της Credit Suisse μπορεί να διευρυνθεί στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στις ιταλικές τράπεζες. Ευτυχώς οι 4 συστημικές ελληνικές τράπεζες, αφού κατάφεραν να πουλήσουν μεγάλα ποσοστά των κόκκινων δανείων και πήραν τεράστια βοήθεια από το Δημόσιο, είναι σήμερα σε πολύ καλύτερη κατάσταση από ό,τι την εποχή της κρίσης και δεν είναι πιθανό να έχουν προβλήματα.
* O κ. Νικόλας Οικονομίδης είναι καθηγητής στο Stern School of Business, New York University.
** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή.
