Του Βασίλη Γεώργα
Στη μια πλευρά του τραπεζιού υπάρχει η δόση των 6,1 δισ. ευρώ που δικαιούται να εισπράξει η χώρα μας εφόσον η κυβέρνηση κλείσει τη δεύτερη αξιολόγηση. Στην άλλη πλευρά υπάρχουν οι εννέα δόσεις ύψους 7,24 δισ. ευρώ που με τη σειρά της πρέπει να πληρώσει η Ελλάδα στους δανειστές (EKT, ΔΝΤ, ΕSM και ιδιώτες επενδυτές) μέχρι το τέλος του επόμενου Ιουλίου και συνολικά 11,7 δις. ευρώ όλο το 2017. Από αυτές, τα 6,2 δισ. ευρώ θα πρέπει να καταβληθούν μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες τον Ιούλιο.
Τα ποσά της αξιολόγησης και της αποπληρωμής δανείων μέχρι τον Ιούλιο είναι τέτοια που σχεδόν συμπληρώνουν το ένα το άλλο, ανεξάρτητα από το πόση πρόσθετη ρευστότητα μπορεί να συγκεντρώσει στο μεσοδιάστημα το Δημόσιο στα κρατικά ταμεία από το πλεόνασμα ή άλλες πηγές για να πληρωθούν οι δανειστές.
Το κακό είναι πως στις καρέκλες του τραπεζιού αυτή τη στιγμή δεν κάθεται κανένας για να μοιράσει τα λεφτά. Όχι μόνο της δεύτερης αξιολόγησης αλλά και των επόμενων καθώς για όλο ο 2017 ο σχεδιασμός του τρίτου μνημονίου είναι να εκταμιευτούν περίπου 18,2 δις. ευρώ προς την Ελλάδα ώστε να πληρωθούν οι δανειστές και τα ληξιπρόθεσμα χρέη στο εσωτερικό. Οι διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη αξιολόγηση έχουν παγώσει πολύ καιρό πριν ο Αλέξης Τσίπρας επισκεφτεί για «πολιτική διαπραγμάτευση» την Καγκελάριο Μέρκελ και το μόνο που υπάρχει αυτή τη στιγμή μπροστά είναι ένα προγραμματισμένο Eurogroup στις 26 Ιανουαρίου, για το οποίο οι προσδοκίες μιας οριστικής συμφωνίας είναι ελάχιστες.
Το χειρότερο είναι πως όσο καμιά πλευρά (σ.σ. και όλοι αυτή τη στιγμή δείχνουν τη δική μας) δεν παίρνει την πρωτοβουλία για να αρθεί το εμφανές αδιέξοδο που εδράζεται στην απαίτηση των δανειστών να ληφθούν πρόσθετα μέτρα 4,5 δισ. ευρώ για το 2019-2020 και της κυβέρνησης να αρνείται την θεσμοθέτησή τους, τόσο η κατάσταση θα περιπλέκεται και θα επιτρέπει στην «κάθε Moody’s» να καλλιεργεί σενάρια για τον κίνδυνο η Ελλάδα να ξαναβρεθεί μπροστά στο ενδεχόμενο να κηρύξει στάση πληρωμών.
Η έκθεση του αμερικανικού οίκου αξιολόγησης ήταν ό,τι χειρότερο μπορούσε να συμβεί αυτή τη στιγμή. Η «κάθε Moody’s» δεν βλέπει τα πράγματα απαραιτήτως πίσω από τους παραμορφωτικούς φακούς των πολιτικών και κομματικών συμφερόντων που μπορεί να έχει στην Ελλάδα ο Τσίπρας ή στο Βερολίνο ο Σόιμπλε. Βλέπει μια χώρα που είχε φτάσει κοντά στην πηγή (ρύθμιση χρέους, ένταξη στην ποσοτική χαλάρωση, έξοδος στις αγορές κλπ) και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα απειλεί να τα τινάξει όλα στον αέρα και να πνιγεί σε νέα αδιέξοδα. Τέτοιες εκθέσεις δεν πρέπει να υποτιμώνται γιατί ηχούν πάντα σαν προειδοποιητικός συναγερμός στους ξένους επενδυτές που είχαν προσδοκίες ότι μπορούν να βάλουν και να κερδίσουν λεφτά από τη χώρα μας (ομόλογα, χρηματιστήριο, επιχειρήσεις).
Τα καμπανάκια ωστόσο έχουν ήδη ξεκινήσει να χτυπούν από το ΔΝΤ όταν από την περασμένη εβδομάδα το Ταμείο δεν διέψευσε ποτέ τις διαρροές σύμφωνα με τις οποίες θα λάβει τις τελικές αποφάσεις για τη συμμετοχή ή μη στο ελληνικό πρόγραμμα την Άνοιξη του 2017.
Η Άνοιξη δεν είναι μια τυχαία εποχή για την Ελλάδα. Τον Απρίλιο είναι προγραμματισμένες μεγάλες πληρωμές οφειλών προς τους δανειστές. Η χρονιά ξεκινά με περίπου 1,623 δισ. ευρώ δανείων που το Δημόσιο πρέπει να πληρώσει στον ESM τον Φεβρουάριο, και συνεχίζεται με τρεις δόσεις συνολικού ύψους 1,4 δισ. ευρώ τον Απρίλιο προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Ακόμη και αν εύλογα μπορεί να υποθέσει κανείς πως έστω και χωρίς μεγάλες εισπράξεις εσόδων ή αποδέσμευση δόσης, η Ελλάδα μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της τους επόμενους μήνες όπως έχει κάνει και στο παρελθόν χρησιμοποιώντας πόρους τρίτων, υπάρχει το μεγάλο ερώτημα για το πώς θα «βγάλει» το καλοκαίρι.
Στο παρασκήνιο ήδη λέγονται πολλά για το ενδεχόμενο το Βερολίνο να επιδιώξει να τραβήξει η αξιολόγηση μέχρι τον Ιούνιο-Ιούλιο, ακριβώς λόγω των πολύ μεγαλύτερων πληρωμών που πρέπει να γίνουν εκείνη την περίοδο. Μια τέτοια εξέλιξη είναι προφανές πως θα οδηγούσε σε δεινή κατάσταση τα οικονομικά της χώρας και θα εξασθένιζε πλήρως τη διαπραγματευτική θέση της κυβέρνησης.
Τον Ιούλιο συσσωρεύονται τέσσερις πληρωμές προς διαφορετικούς πιστωτές με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να είναι ο μεγαλύτερος. Πρέπει να πληρωθούν στις 20 Ιουλίου συνολικά 2,412 δισ. ευρώ ομολόγων που λήγουν απευθείας στην ΕΚΤ και άλλα 1,455 δισ. ευρώ στις κεντρικές τράπεζες των χωρών μελών. Τρεις ημέρες πριν, στις 17/7 η χώρα μας πρέπει να εξοφλήσει το τριετές «ομόλογο Σαμαρά» ύψους 2,089 δισ. ευρώ που εκδόθηκε το 2014. Υπάρχει επίσης μια πολύ μικρότερη δόση 290 εκατ. ευρώ προς το ΔΝΤ στις 18 Ιουλίου.
Με λίγα λόγια η Ελλάδα πρέπει να πληρώσει μέσα σε μόλις τέσσερις μέρες, από τις 17 μέχρι τις 20 Ιουλίου, συνολικά 6,246 δισ. ευρώ. Για όποιον έχει λογική και σκέφτεται, αυτό το ποσό δεν μπορεί να βρεθεί από πουθενά, εκτός και αν οι δανειστές έχουν εκταμιεύσει την δόση της δεύτερης αξιολόγησης.
Μέχρι και το πάγωμα των διαπραγματεύσεων, υπήρχε η προσδοκία ότι η αξιολόγηση θα έκλεινε εγκαίρως, πριν το τέλος του 2016. Αυτό θα επέτρεπε αφενός την εκταμίευση των 6,1 δισ. ευρώ και αφετέρου θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις ώστε μέσω των βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος και της ένταξης των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, να προχωρήσει η πρώτη «δοκιμαστική έκδοση» ομολόγων στις αγορές το καλοκαίρι ώστε το Δημόσιο να ξεπληρώσει τουλάχιστον το «ομόλογο Σαμαρά» στους ιδιώτες επενδυτές.
Τώρα ο σχεδιασμός αυτός δείχνει πως ναυαγεί καθώς το ενδεχόμενο ένταξης στο QE απομακρύνεται και συνεπώς πάει πίσω όλο το χρονοδιάγραμμα. Παράλληλα τίθενται εν αμφιβόλω και οι δημοσιονομικές και οικονομικές παραδοχές στις οποίες έχει στηριχθεί ο προϋπολογισμός του 2017 (ρυθμοί ανάπτυξης, έσοδα, πλεόνασμα κλπ).
Είναι φυσικά πολύ νωρίς να προεξοφλεί κανείς από τώρα τον κίνδυνο στάσης πληρωμών σε επτά μήνες από σήμερα. Οι αγορές, όμως, ήδη φαίνεται πως λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τα νέα δεδομένα και αυτό αντικατοπτρίζεται τόσο στις μεγάλες διακυμάνσεις του Χρηματιστηρίου το τελευταίο δεκαήμερο, όσο και στην σημαντική άνοδο των αποδόσεων στα δεκαετή ομόλογα που επέστρεψαν πάνω από το 7,3%.
Το ερώτημα είναι τι είναι αυτό ακριβώς που έχει στο μυαλό της η κυβέρνηση, από τη στιγμή που η γνωρίζει πολύ καλύτερα από όλους τις υποχρεώσεις, τις ανάγκες και τα προβλήματα που υπάρχουν μπροστά. Είναι κοινό μυστικό πως εδώ και καιρό στο τραπέζι υπάρχουν εισηγήσεις για πρόωρες εκλογές, για τη διενέργεια δημοψηφίσματος, για «σύγκρουση» αλλά και για συμβιβασμό με τους δανειστές.
Η στρατηγική των καθυστερήσεων και της «ρήξης» δεν βγάζει κανένα νόημα, εκτός αν στόχος της κυβέρνησης είναι να κατευθύνει και πάλι το καράβι στα βράχια με την ελπίδα ότι θα διασώσει πολιτικά ένα τμήμα της για την επόμενη μέρα.
Θα πρέπει λοιπόν εδώ που φτάσαμε, και πριν οι δανειστές και οι αγορές αρχίσουν να μας χορεύουν και πάλι πεντοζάλη όπως το 2015, η κυβέρνηση να πει αν ο σχεδιασμός της περιλαμβάνει «στάση πληρωμών» το 2017 ως απειλή απέναντι στις χώρες που μπαίνουν σε εκλογική χρονιά ή έχει κάποιο άλλο σχέδιο για να βγάλει τη διαπραγμάτευση από το αδιέξοδο.
