Της Νένας Μαλλιάρα
Κοσμογονία αλλαγών θα φέρει στο Ελληνικό Χρηματιστήριο η επομένη της πανδημικής κρίσης, στο πλαίσιο των θεσμικών αλλαγών στο περιβάλλον της Κεφαλαιαγοράς συνολικά και του Χρηματιστηρίου ειδικά. Οι αλλαγές αυτές προωθούνται στο πλαίσιο της ενοποίησης της ευρωπαϊκής Κεφαλαιαγοράς, αλλά και της ολοκλήρωσης της ενοποίησης του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος.
Κινούμενη ήδη προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της Κεφαλαιαγοράς και του rebranding του Ελληνικού Χρηματιστηρίου, η κυβέρνηση εξετάζει δέσμη ώριμων σχετικών προτάσεων, τις έξι βασικότερες εκ των οποίων παρουσιάζει το Capital.gr και οι οποίες αφορούν όλα τα επίπεδα της αγοράς.
Νέος ειδικός λογαριασμός
Η ενίσχυση της αποταμίευσης των νοικοκυριών και η διοχέτευση μεγαλύτερου μέρους των αποταμιεύσεων αυτών σε εταιρικές επενδύσεις αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Προς την κατεύθυνση αυτή, η κυβέρνηση θα εξετάσει τη θέσπιση φορολογικών κινήτρων φυσικών προσώπων προς μακροπρόθεσμη επένδυση/αποταμίευση.
Ειδικότερα, προτείνεται η θέσπιση ενός ειδικού ατομικού λογαριασμού −Αποταμιευτικός Επενδυτικός Λογαριασμός (ΑΠΕΛ)− με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία να συμπεριλαμβάνουν τις ΜμΕ, καινοτόμες και νεοφυείς επιχειρήσεις, κατά τα πρότυπα αντίστοιχων που έχουν εφαρμοστεί με μεγάλη επιτυχία σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Η θέσπιση του ειδικού ατομικού λογαριασμού προτείνεται βάσει δύο κατηγοριών επενδυτικής σύνθεσης:
α) Μερίδια ή κινητές αξίες Οργανισμών Συλλογικών Επενδύσεων καθώς και κινητές αξίες, εισηγμένες ή νεοεκδιδόμενες, σε ρυθμισμένη αγορά της Ε.Ε. και β) Προθεσμιακές καταθέσεις, Repos, Α/Κ ομολογιακά και χρηματαγορών. Στην πρώτη κατηγορία θα πρέπει να υπάρχει επαρκής διασπορά κινδύνου (π.χ. μέγιστη έκθεση 10% ανά επενδυτικό προϊόν) και να μην τυγχάνουν φορολογικής ελάφρυνσης προϊόντα υψηλού κινδύνου (παράγωγα, συναλλαγματικές ισοτιμίες, κρυπτονομίσματα κ.ά.).
Τα ποσά που θα επενδύει κάθε φυσικό πρόσωπο στις δύο κατηγορίες ΑΠΕΛ κατ’ έτος, προαιρετικά και ανάλογα με την εκάστοτε οικονομική του ευχέρεια, θα εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα του συγκεκριμένου έτους μέχρι το ανώτατο όριο, π.χ., των 6.000 ευρώ ετησίως (ή μέχρι το ανώτατο όριο ενός ποσοστού, π.χ. 30%, του δηλωθέντος εισοδήματος). Εναλλακτικά, κάθε φυσικό πρόσωπο θα τυγχάνει έκπτωσης φόρου ίσης με το 30% των ετήσιων επενδύσεών του στις δύο κατηγορίες ΑΠΕΛ μέχρι το ανώτατο όριο έκπτωσης από το φορολογητέο εισόδημα, ίσης με το 10% του κατ’ έτος δηλωθέντος εισοδήματος. Τα ανώτατα όρια έκπτωσης φόρου θα διπλασιάζονται για οικογένειες με πάνω από δύο παιδιά.
Ως εναλλακτικά κίνητρα για τον ειδικό αποταμιευτικό επενδυτικό λογαριασμό προτείνονται επίσης:
1) Απαλλαγή από τον φόρο μερισμάτων (αν πρόκειται για μετοχές) ή φόρο τόκων (αν πρόκειται για ομόλογα) που παρακρατείται κατά την πληρωμή.
2) Απαλλαγή από τη φορολογία εισοδήματος της υπεραξίας, σε περίπτωση δημιουργίας κεφαλαιακών κερδών από την πώληση της συμμετοχής των κινητών αξιών της εισηγμένης εταιρείας (ΜμΕ ή fund), μετά την παρέλευση κάποιου χρονικού διαστήματος (π.χ. 3 ή 5 έτη).
3) Απαλλαγή από τον φόρο κληρονομιάς, σε περίπτωση θανάτου του δικαιούχου φυσικού προσώπου.
Ο αναλογούν φόρος εισοδήματος, ενώ δεν θα καταβάλλεται κατά το έτος της επένδυσης, θα καταβάλλεται κατά την εξαργύρωση και μόνο επί του ποσού της επένδυσης, συμπεριλαμβανομένων τυχόν τόκων, μερισμάτων και υπεραξίας, το οποίο δεν θα επανεπενδύεται στην ίδια κατηγορία εντός 5 εργάσιμων ημερών μετά την εξαργύρωση, με τις εξής μειώσεις φόρου (ενδεικτικά): α) μειωμένος, π.χ., κατά 5% κατ’ έτος διακράτησης μέχρι τον μηδενισμό του (πέραν της 20ετίας) ή β) μειωμένος, π.χ., κατά 50% για ελάχιστη διακράτηση 10 ετών και μηδενισμός του για διακράτηση άνω των 20 ετών ή μέχρι τη συνταξιοδότηση.
Τα ανωτέρω κίνητρα θα παρέχονται πέραν των όποιων παράλληλων κινήτρων υπέρ της ιδιωτικής ασφάλισης και προϊόντων Unit Linked και Pan-European Pension Plans.
Το σχέδιο για τις ιδιωτικοποιήσεις
Όπως διαπιστώνεται, η προσφορά επενδύσεων μέσω της Κεφαλαιαγοράς πρέπει να εμπλουτιστεί με διεύρυνση της γκάμας των προσφερόμενων προϊόντων και συγχρόνως να ενισχυθεί η ελκυστικότητα και η προσβασιμότητα της αγοράς. Άμεση προτεραιότητα πρέπει θα δοθεί στην προσέλκυση μεγάλων ιδιωτικών και κρατικών εταιρειών για εισαγωγή στο Χρηματιστήριο, καθώς αυτό αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την αύξηση του μεγέθους, του βάθους και της ρευστότητας της αγοράς. Οι εταιρείες αυτές θα μπορούσαν να απορροφήσουν σημαντικές επενδύσεις από διεθνείς επενδυτές οι οποίοι ενδιαφέρονται να τοποθετηθούν στη χώρα μας.
Στο πλαίσιο αυτό, οι προτάσεις που έχουν κατατεθεί και συζητούνται στο υπουργείο Οικονομικών δρομολογούν την εισαγωγή στο Χ.Α. των προς αποκρατικοποίηση εταιρειών, όπως ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΠΑ, Αερολιμένας Ελ. Βενιζέλος, λιμάνια, αεροδρόμια, επενδυτικά οχήματα ακινήτων της ΕΤΑΔ, καθώς και άλλων εταιρειών έμμεσης συμμετοχής του Δημοσίου. Επιπροσθέτως, επισημαίνεται ότι αξίζει να εξεταστεί η έκδοση προμετόχων ή ομολόγων εταιρειών του Δημοσίου και εισαγωγή τους στο Χ.Α., καθώς και η περαιτέρω διάθεση ποσοστού του Δημοσίου σε ήδη εισηγμένες εταιρείες.
Άλλο ζήτημα που τίθεται είναι τα IPOs μεγάλων εταιρειών. Προτείνεται να δοθούν κίνητρα (ή τουλάχιστον να εξισορροπηθούν τα αντικίνητρα) για την αύξηση κεφαλαίου έναντι του δανεισμού. Ειδικότερα, προτείνεται παροχή κινήτρων προς μεγάλες Α.Ε. που δραστηριοποιούνται σε κλάδους στους οποίους η χώρα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα και έχουν κρίσιμη σημασία για την ανάπτυξη, για την άντληση κεφαλαίων μέσω της εισαγωγής των μετοχών τους στο Χ.Α. Παροχή κινήτρων για την αύξηση της διασποράς των μετοχών εταιρειών, τόσο κατά την αρχική εισαγωγή τους στο Χ.Α. όσο και σε ήδη εισηγμένες. Κατάργηση/μείωση του φόρου συγκέντρωσης κεφαλαίου. Απλοποίηση και αυτοματοποίηση της διαδικασίας δημόσιας προσφοράς και εισαγωγής, προκειμένου να μειωθεί ο χρόνος και το κόστος προετοιμασίας των εταιρειών, νομοθέτηση πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης και για τις μη εισηγμένες εταιρείες, καταλλήλως προσαρμοσμένου με βάση το μέγεθος, τη δραστηριότητα και τη λειτουργία τους, και παροχή φορολογικών κινήτρων σε όσες μη εισηγμένες υιοθετούν το πλαίσιο αυτό. Παροχή κινήτρων σε όσες εισηγμένες εταιρείες υιοθετούν τις αρχές του integrated reporting για τη δημοσίευση της χρηματοοικονομικής τους πληροφόρησης.
Γενικώς, η υιοθέτηση φορολογικών κινήτρων, όπως, π.χ., η μείωση του φορολογικού συντελεστή εισοδήματος, θα μπορούσε να λειτουργήσει καταλυτικά στην προσέλκυση των μεγαλύτερων επιχειρήσεων που βρίσκονται εκτός του Ελληνικού Χρηματιστηρίου και την αύξηση της διασποράς των μετοχών τους.
Πώς θα μπουν οι ΜμΕ στο Χ.Α.
Κρίσιμος παράγοντας για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας θεωρείται η πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε κεφάλαια (πέραν του τραπεζικού δανεισμού) τα οποία μπορούν να επενδυθούν για να αυξηθεί η παραγωγικότητα, η καινοτομία και η εξωστρέφεια.
Για την είσοδο ΜμΕ στο Χ.Α. προτείνεται μείωση φορολογικού συντελεστή εισοδήματος κατά ένα ποσοστό 50% και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα −για τις Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ)− και τις θυγατρικές αυτών που υπάγονται σε ενοποίηση λογιστικών καταστάσεων που έχουν τη φορολογική τους έδρα στην Ελλάδα και είναι εισηγμένες σε οργανωμένες αγορές, ή πολυμερείς μηχανισμούς διαπραγμάτευσης στην Ελλάδα, ως ανταπόδοση για το αυξημένο κόστος κανονιστικής συμμόρφωσης και εταιρικής διακυβέρνησης. Το ανωτέρω φορολογικό κίνητρο προτείνεται να παρέχεται με στόχο την παρότρυνση των εταιρειών να εισάγουν τις κινητές αξίες τους στην Κεφαλαιαγορά, ώστε να χρηματοδοτούνται από αυτήν διαρκώς, μέσω, π.χ., ΑΜΚ ή εκδόσεων ομολόγων.
Προτείνεται, επίσης, μείωση φόρου μερισμάτων εισηγμένων ΜμΕ κατά 50%. Παροχή φορολογικών κινήτρων για μερική πληρωμή των εργαζομένων τους μέσω μετοχών (stock options). Στην περίπτωση αυτή, θα μπορούσε η αξία των μετοχών που διατίθενται στους εργαζομένους ως αμοιβή με προγράμματα stock options να εκπίπτει από τη φορολογητέα ύλη της επιχείρησης. Προτείνεται, επίσης, θεσμοθέτηση πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης και για τις μη εισηγμένες ΜμΕ, καταλλήλως προσαρμοσμένου με βάση το μέγεθος, τη δραστηριότητα και τη λειτουργία τους, και παροχή φορολογικών κινήτρων σε όσες μη εισηγμένες υιοθετούν το πλαίσιο αυτό. Παροχή κινήτρων σε όσες εισηγμένες εταιρείες υιοθετούν τις αρχές του integrated reporting για τη δημοσίευση της χρηματοοικονομικής τους πληροφόρησης, επιδότηση/μείωση εξόδων εισαγωγής, τηρουμένων των ευρωπαϊκών κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, είτε άμεσα στις εταιρείες είτε έμμεσα, ενισχύοντας τις διαμεσολαβούσες εταιρείες (Συμβούλους) που αναλαμβάνουν τη διαδικασία εισαγωγής, ώστε να ενδυναμωθεί το εν λόγω οικοσύστημα και να έχει κίνητρο να κατευθύνει τις εταιρείες προς την Κεφαλαιαγορά για άντληση χρηματοδότησης, καθώς και μέτρα στήριξης για τις επιχειρήσεις και τους συμβούλους για την προετοιμασία για εισαγωγή στην Κύρια και την Εναλλακτική Αγορά (ΕΝ.Α) του Χ.Α. (pre-IPO support).
Τα Listed Funds
Τα μικρά μεγέθη των ελληνικών εταιρειών καθιστούν δύσκολη την απευθείας άντληση κεφαλαίων από ξένους επενδυτές. Το κενό μπορεί να καλύψει η δημιουργία ενός ή περισσότερων Επενδυτικών Κεφαλαίων (Listed Funds) που θα δημιουργούνται με κρατικά και ιδιωτικά κεφάλαια, θα εισάγονται στο Χρηματιστήριο και θα επενδύουν σε επιλέξιμες εταιρείες με τρόπο συστηματικό και σε μεγάλη κλίμακα, ώστε να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Προτείνεται η δημιουργία Εισηγμένων Επενδυτικών Κεφαλαίων (Listed Funds) με συνεπένδυση ευρωπαϊκών κονδυλίων ή/και συμμετοχή του ΤΑΝΕΟ, Equifund κ.λπ. και ιδιωτών επενδυτών, τα οποία, μέσω της εισαγωγής τους στο Χρηματιστήριο, θα αποκτούν διεθνή αναγνωρισιμότητα και θα δύνανται να αντλούν συνεχώς περαιτέρω κεφάλαια από τη χρηματιστηριακή αγορά.
Προτάσεις για την αγορά ομολόγων
Σύμφωνα με τις προτάσεις για τις σχεδιαζόμενες αλλαγές, θα δημιουργηθεί τεχνική διασύνδεση του ΟΑΣΗΣ (σύστημα διαπραγμάτευσης του Χρηματιστηρίου) με την ΗΔΑΤ, έτσι ώστε να επιτρέπεται πρόσβαση στα Μέλη του Χ.Α. στις τιμές που προσφέρουν οι τράπεζες στην ΗΔΑΤ επί των κρατικών ομολόγων, με απώτερο σκοπό να διευκολύνεται η πρόσβαση τελικών επενδυτών στις συγκεκριμένες κινητές αξίες. Προτείνεται δομή μιας πλατφόρμας που θα κινητοποιούσε την ενεργοποίηση της δευτερογενούς αγοράς ΟΕΔ στο Χ.Α. με τη συμμετοχή των τραπεζών. Επίσης, η ενοποίηση των συστημάτων εκκαθάρισης των κινητών αξιών που εκδίδονται στην Ελλάδα, σε συνεννόηση με τους αρμόδιους διαχειριστές αυτών.
Ζητούμενο είναι και η περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς εταιρικών ομολόγων του Χ.Α. Προτείνεται η κατάργηση του φόρου επί τοκομεριδίων εταιρικών ομολόγων. Επιπρόσθετα, η επιδότηση/μείωση των εξόδων εισαγωγής, με αναφορά κυρίως στις ΜμΕ, είτε άμεσα προς τις ίδιες τις εταιρείες είτε έμμεσα, ενισχύοντας τις εταιρείες (Συμβούλους) που αναλαμβάνουν τη διαδικασία.
Περαιτέρω, για να ενισχυθεί το μέγεθος και η δραστηριοποίηση θεσμικών επενδυτών στην Ελλάδα, προτείνεται δραστική μείωση του φορολογικού συντελεστή στα ETFs ή και κατάργησή του (κατά τα πρότυπα του Λουξεμβούργου), δημιουργία μικτών ΟΣΕΚΑ που επενδύουν σε ομόλογα και μετοχές "πράσινων" Α.Ε. Επίσης, δημιουργία ΟΣΕΚΑ, ΑΚΕΣ, ΕΚΕΣ, ΟΕΕ ως ΣΔΙΤ με συνεισφορά ευρωπαϊκών κονδυλίων ή/και συμμετοχή του ΤΑΝΕΟ, Equifund κ.λπ., καθώς και δημιουργία μερισματικού δείκτη με μεγαλύτερο χρονικό μέτρο 10-15 ετών.
Προτείνεται, επιπλέον, η υιοθέτηση ρυθμίσεων εμπορευσιμότητας της αγοράς αμοιβαίων κεφαλαίων στα πρότυπα των πρακτικών και κανόνων που ισχύουν στο εξωτερικό και βελτίωση στο θεσμικό πλαίσιο το οποίο διέπει τους Οργανισμούς Εναλλακτικών Επενδύσεων.
Χρυσή Βίζα μέσω Κεφαλαιαγοράς
Επιβάλλεται να γίνουν επεμβάσεις στο κανονιστικό πλαίσιο του προγράμματος "Χρυσή Βίζα" σε κάποια σημεία που, στην πράξη, λειτουργούν αποτρεπτικά για επενδύσεις σε τίτλους της κεφαλαιαγοράς, όπως:
- Nα μειωθεί το αυξημένο όριο των 800.000 ευρώ που απαιτείται για επενδύσεις σε εισηγμένους τίτλους, ώστε να συγκλίνει με το σημαντικά μικρότερο όριο των 250.000 που ισχύει για τα ακίνητα.
- Να απαλειφθεί ο περιορισμός που αφορά τον σκοπό των ΑΕΕΑΠ −να επενδύουν αποκλειστικά στην Ελλάδα−, προκειμένου να μπορούν να είναι επιλέξιμες για επιτρεπόμενη επένδυση "Χρυσής Βίζας".
- Να απαλειφθεί ο αποκλεισμός της δυνατότητας εισφοράς κεφαλαίων σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ΑΕΕΧ.
- Να επανεξεταστούν τα κριτήρια για τις εταιρείες οι οποίες θα μπορούν να ιδρύουν Α/Κ που εμπίπτουν στο πρόγραμμα "Χρυσή Βίζα".
Οι αλλαγές συνδέονται με τον προσανατολισμό του Ταμείου Ανάκαμψης και την ενοποίηση της ευρωπαϊκής Κεφαλαιαγοράς
Οι αλλαγές αυτές βρίσκονται στο τραπέζι του υπουργείου Οικονομικών, και ειδικά του αρμόδιου για τον χρηματοπιστωτικό τομέα υφυπουργού Οικονομικών, Γ. Ζαββού. Η αρχική μορφή του πλαισίου αυτού είναι έργο μιας άτυπης Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων των εμπλεκόμενων με την Κεφαλαιαγορά και το Χρηματιστήριο φορέων, η οποία είχε αναλάβει εδώ και καιρό να δουλέψει τις συγκεκριμένες μεταβολές έτσι ώστε να ανταποκρίνονται τόσο στις ανάγκες της εγχώριας κατάστασης και της οικονομίας όσο και στις "εντολές" μέσα από τις οποίες προχωρούν οι διαδικασίες ενοποίησης της ευρωπαϊκής Κεφαλαιαγοράς, η οποία επισπεύδεται από το Brexit αλλά και τις συνέπειες της πανδημίας.
Η αναμόρφωση της ελληνικής Κεφαλαιαγοράς έχει υιοθετηθεί από το κυβερνητικό επιτελείο ως κομβικής σημασίας προτεραιότητά της και πλέον επιταχύνεται εν μέσω των μεγάλων ανακατατάξεων που συντελούνται στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, καθώς και εν όψει της επομένης ημέρας της πανδημικής κρίσης, που θα διαμορφώσουν για τις οικονομίες και τις επιχειρήσεις της Ευρωζώνης τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης.
Η κυβέρνηση θεωρεί κρίσιμο το να αξιοποιηθεί η Κεφαλαιαγορά, προκειμένου σημαντικό μέρος των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης να διοχετευθεί σε παραγωγικές επενδύσεις αυξημένης υπεραξίας, εντονότερου εξαγωγικού προσανατολισμού και πολλαπλάσιου οικονομικού αποτυπώματος, και μάλιστα να μοχλευτούν με ιδιωτικές επενδύσεις από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Στο πλαίσιο αυτό, η αναμόρφωση της ελληνικής Κεφαλαιαγοράς θα πρέπει να κινηθεί με προσανατολισμό την πράσινη οικονομία και την ψηφιοποίηση, που αποτελούν βασικές προτεραιότητες του Recovery Fund. Επίσης, είναι στοχευμένη στην ανάδειξη του Χρηματιστηρίου σε "εργαλείο" εναλλακτικής χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις, και δη τις μικρομεσαίες, καθώς και σε "εργαλείο" αποταμίευσης στο περιβάλλον των χαμηλών επιτοκίων και των νέων συνταξιοδοτικών δεδομένων και αναγκών. Τελικό ζητούμενο είναι η αναμόρφωση της ελληνικής Κεφαλαιαγοράς να συμβάλει καταλυτικά στην κάλυψη του μεγάλου επενδυτικού και αποταμιευτικού κενού της χώρας και το Ελληνικό Χρηματιστήριο να ενισχύσει τον ρόλο του στον υπό διαμόρφωση νέο ευρωπαϊκό "χάρτη" χρήματος και κεφαλαίων.
