«Κανένας δεν είναι ασφαλής, μέχρι όλοι να είναι ασφαλείς». Με το συγκεκριμένο σλόγκαν του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο αναπληρωτής καθηγητής Φαρμακολογίας και Κλινικής Φαρμακολογίας στο ΑΠΘ Γεώργιος Παπαζήσης ολοκλήρωσε την τοποθέτησή του σε πρόσφατη διαδικτυακή ημερίδα για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά του κορωνοϊού. Για να προσεγγίσει κανείς τον στόχο που θέτει το σλόγκαν πρέπει να κτίσει το λεγόμενο «τείχος» της ανοσίας στην κοινότητα, εμβολιάζοντας ένα ποσοστό περίπου 70% του συνολικού πληθυσμού.
Οι πρώτοι εμβολιασμοί που ξεκίνησαν την Κυριακή στην Ελλάδα σηματοδότησαν την έναρξη μιας μακράς διαδρομής, που θα οδηγήσει προοδευτικά στο κτίσιμο αυτού του τείχους. Με τα σημερινά δεδομένα, ο ορίζοντας μιας τέτοιας εξέλιξης φαντάζει μακρινός, καθώς το 1,5 εκατομμύρι δόσεις εμβολίου -1,25 εκατομμύρια των Pfizer/BioΝnTech και 240.000 της Moderna-, που υπό προϋποθέσεις έχουν εξασφαλιστεί για την Ελλάδα ως την άνοιξη, παρέχουν τη δυνατότητα εμβολιασμού μόλις 750.000 Ελλήνων ως τότε, δηλαδή του 1/10 του αριθμού που απαιτείται για την ανοσία της αγέλης.
Οι ελπίδες των επιστημόνων για επιτάχυνση της διαδικασίας, όπως εκτιμά μιλώντας στο Euro2day.gr ο κ. Παπαζήσης, επικεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στο εμβόλιο της AstraZeneca και του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, καθώς έχει μεγάλη δυνατότητα παραγωγής και τροφοδοσίας της ευρωπαϊκής αγοράς.
Όπως ανέφερε στην ενημέρωση της Δευτέρας ο Γενικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας Υγείας Μάριος Θεμιστοκλέους, αν όλα εξελιχθούν ομαλά, προβλέπεται να παραδοθούν συνολικά 5 εκατομμύρια δόσεις του συγκεκριμένου εμβολίου ως την άνοιξη (500.000 τον Ιανουάριο, 800.000 τον Φεβρουάριο, 1,5 εκατομμύριο τον Μάρτιο και 2,2 εκατομμύρια τον Απρίλιο).
Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα σήμερα πότε θα προστεθεί αυτό το όπλο στη φαρέτρα των επιστημόνων. Το εμβόλιο αναμένεται να εγκριθεί εντός της εβδομάδας από τη βρετανική ρυθμιστική Αρχή για έναρξη χορήγησης στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά ο σχετικός φάκελος βρίσκεται ακόμα υπό αξιολόγηση στην ΕΜΑ και δεν υπάρχουν ως τώρα επαρκείς ενδείξεις ότι επίκειται άμεση έγκρισή του στην Ε.Ε.
«Το κτίσιμο του τείχους της ανοσίας θα γίνεται σταδιακά και το πότε θα επιτευχθεί, εξαρτάται από τον ρυθμό των προμηθειών και τη ροή των εμβολιασμών στον πληθυσμό. Όσο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού καλύπτουμε τόσο αυξάνουμε το τείχος προστασίας. Θα ήταν ριψοκίνδυνο να κάνουμε κάποια πρόβλεψη σήμερα», επισημαίνει ο κ. Παπαζήσης και προσθέτει: «Το εμβόλιο της Moderna αναμένεται να εγκριθεί ως τις 6 Ιανουαρίου από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Σε ό,τι αφορά αυτό της Οξφόρδης, με το οποίο υπάρχουν συμβόλαια προαγοράς, οι Άγγλοι είπαν χθες ότι θα το εγκρίνουν άμεσα, τις επόμενες ημέρες. Οι Βρετανοί έχουν αυτονομηθεί από τον ΕΜΑ κι ακολουθούν τη δική τους πολιτική, με τον δικό τους οργανισμό. Ο ΕΜΑ, από την άλλη, έχει ακόμη υπό αξιολόγηση τόσο τον φάκελο της Οξφόρδης όπως και αυτό των Janssen και Johnson & Johnson. Η Ευρώπη έχει βασίσει πολλά στην Οξφόρδη, λόγω μεγάλης δυνατότητας παραγωγής και προμήθειας».
Οι εκκρεμότητες της Οξφόρδης
Τα δύο αυτά εμβόλια έχουν την ιδιαιτερότητα ότι βασίζονται σε διαφορετική τεχνολογία από αυτή του mRNA που χρησιμοποιούν η Pfizer/BioΝTech και η Moderna. «Χρησιμοποιούν την τεχνολογία του αδενοϊού φορέα (βέκτορα) που φέρει το γενετικό υλικό στα κύτταρα. Η έγκριση της Οξφόρδης θα σημάνει και έγκριση της συγκεκριμένης τεχνολογίας», σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής και παραθέτει τις εκκρεμότητες που απομένουν, ώστε να ανάψει το «πράσινο φως» για την κυκλοφορία του στην Ευρώπη.
«Με την Οξφόρδη συνέβη το παράδοξο να φύγει μια παρτίδα στο Ηνωμένο Βασίλειο με τη μισή δόση από αυτή που είχε σχεδιαστεί. Οι κλινικές μελέτες έγιναν στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Βραζιλία και σε μικρό μέρος στη Νότια Αφρική. Από κάποιο λάθος, αυτή η παρτίδα περιείχε μισή δοσολογία για την πρώτη δόση και ολόκληρη τη δεύτερη. Διαπιστώθηκε όμως πως σε αυτούς που πήραν τη μισή πρώτη δόση -το 25% των εθελοντών- το εμβόλιο είχε αποτελεσματικότητα 90%, ενώ σε όσους πήραν ολόκληρη, η αποτελεσματικότητα περιορίστηκε στο 60%. Οι Άγγλοι στα ενδιάμεσα αποτελέσματά τους ανακοίνωσαν μια μέση αποτελεσματικότητα 70%. Περιμένουμε τα τελικά αποτελέσματα. Είναι πιθανό να εγκριθεί τελικά αυτό το σχήμα», σημειώνει.
Οι Ρώσοι την ίδια ώρα έκαναν πρόταση στην AstraZeneca να τους δώσουν τον έναν αδενοϊό από τους δύο που χρησιμοποιούν οι ίδιοι, ώστε να χρησιμοποιηθεί συνδυαστικά με τον αδενοϊό από χιμπατζή που εφαρμόζουν στις κλινικές τους δοκιμές οι Βρετανοί. Ό,τι προκύψει από αυτή τη συνεργασία βρίσκεται σε πειραματικό επίπεδο και αφορά το μέλλον. Δεν έχει καμία σχέση με το εμβόλιο που βρίσκεται υπό αξιολόγηση για έγκριση στην Ευρώπη, διευκρινίζει ο κ. Παπαζήσης.
Δυσπιστία υγειονομικών και σωστή ενημέρωση
Οι υγειονομικοί των δημόσιων νοσοκομείων, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης, είναι οι πρώτοι που θωρακίζονται απέναντι στον ιό, ωστόσο προκαλεί προβληματισμό το σημαντικό ποσοστό μη ανταπόκρισής τους στην πρώτη φάση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για συμμετοχή στο πρόγραμμα εθελοντικού εμβολιασμού.
«Και μεταξύ των γιατρών υπάρχει κάποια δυσπιστία, παρόλο που ακούγεται αρχικά παράξενο. Ακόμη κι εκεί χρειάζεται εμπεριστατωμένη ενημέρωση για το εξειδικευμένο θέμα του εμβολιασμού με τρόπο τεκμηριωμένο και κατανοητό, ώστε να πειστούν όσοι έχουν επιφυλάξεις και στη συνέχεια να μεταδώσουν την πληροφορία στους ασθενείς», αναφέρει ο κ. Παπαζήσης, προσθέτοντας πως ο ίδιος δεν συντάσσεται με όσους έχουν καταθέσει την πρόταση για υποχρεωτικό εμβολιασμό των υγειονομικών.
«Δεν θεωρώ ότι ο εμβολιασμός πρέπει να είναι μια υποχρεωτική πράξη. Μέτρα υποχρεωτικότητας υπό κάποια έννοια απειλής μπορούν να έχουν αντίθετα αποτελέσματα. Απαιτείται ενημέρωση, πληροφόρηση για συγκατάθεση», τονίζει και προσθέτει ως παράδειγμα την ενημερωτική ημερίδα του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης που έγινε την Κυριακή, με μεγάλη επιτυχία, καθώς και αντίστοιχη εκδήλωση που διοργανώνει την Τετάρτη η Σχολή Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ. «Την εκδήλωση του ΙΣΘ παρακολούθησαν 900 συνάδελφοι και ήταν ενθουσιασμένοι από την ενημέρωση. Θα ήθελα να γίνει αυτό ακόμη πιο οργανωμένα και οι γιατροί με τη θέλησή τους να προχωρήσουν».
Νέο στέλεχος και μεταλλάξεις
Αναφορικά με τη νέα μετάλλαξη που εντοπίστηκε στη Βρετανία και έχει προκαλέσει ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα, ο κ. Παπαζήσης είναι καθησυχαστικός.
«Η μετάλλαξη εντοπίστηκε στη Βρετανία, γιατί οι Βρετανοί έχουν ένα ιδιαίτερο ανεπτυγμένο σύστημα ανάλυσης και εντοπισμού των μεταλλάξεων. Δεν γνωρίζουμε ακόμη με σιγουριά ούτε το αν είναι περισσότερο μεταδοτικός ο ιός», αναφέρει και προσθέτει: «Ακόμη κι αν αυτό αποδειχτεί, η μετάλλαξη αυτή αφορά ένα μικρό μέρος της πρωτεΐνης του ιού. Το εμβόλιο δρα πολύπλευρα και έχει πολλούς μηχανισμούς προστασίας. Με τα σημερινά δεδομένα, δεν αναμένεται η νέα μετάλλαξη να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Αυτό έχουν πει το Ινστιτούτο Koch, το ΠΑΣΤΕΡ και ο ΠΟΥ. Σε κάθε περίπτωση, 100% σίγουροι θα είμαστε σε δύο εβδομάδες».
