Η τουρκική λίρα βυθίστηκε σε ένα ακόμα ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου αυτή την εβδομάδα. Η λίρα έχασε το 40% της αξίας της μόνο τον Νοέμβριο, έχοντας χάσει πάνω από το ήμισυ της αξίας της από την αρχή του έτους. Ο πληθωρισμός στη χώρα είναι εκτός ελέγχου — έφθασε το 21% τον περασμένο μήνα.
Η παραδοσιακή οικονομία σας λέει να αυξήσετε τα επιτόκια για να αντιμετωπίσετε τον πληθωρισμό, γράφει ο Kunwar Khuldune Shahid, σε άρθρο του στον Spectator. Τα υψηλότερα επιτόκια κάνουν τον δανεισμό πιο ακριβό και την αποταμίευση πιο ελκυστική — θεωρητικά μειώνοντας το ποσό των δαπανών για αγαθά και υπηρεσίες. Πράγματι, η Τράπεζα της Αγγλίας, που αντιμετωπίζει πληθωρισμό λίγο πάνω από το 4%, αφήνει να εννοηθεί ότι θα τα αυξήσει το νέο έτος.
Η Τουρκική Κεντρική Τράπεζα, εν τω μεταξύ, είναι απασχολημένη με τη μείωση των επιτοκίων — κατά 4% από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Ο πόλεμος της Τουρκίας προς τις θεμελιώδεις οικονομικές αξίες και θεωρίες διεξάγεται με αιχμή του δόρατος τον φονταμενταλιστή πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Έχει ορκιστεί να "προστατεύσει" την Τουρκία από τα ομολογουμένως υψηλά επιτόκια, τώρα στο 15%, λέγοντας ότι "αν θέλει ο Θεός, δεν θα επιστρέψουμε σε αυτό το μονοπάτι".
Η απέχθεια του Ερντογάν προς τα επιτόκια προέρχεται από οικονομικές αρχές που έχουν τις ρίζες τους στο Ισλάμ. Ο ίδιος συχνά επικαλείται και απαγγέλει ισλαμικούς στίχους και αποκαλεί το επιτόκιο "μητέρα και πατέρα όλων των κακών". Οι τόκοι για τα δάνεια αντιμετωπίζονται ως riba (τοκογλυφία), που χαρακτηρίζεται ως χαράμ (απαγορευμένο). Πολλά εδάφια του Κορανίου παροτρύνουν τους πιστούς "να μην καταναλώνουν τόκο" επιφυλάσσοντας "οδυνηρές τιμωρίες" για όσους το κάνουν.
Η παγκόσμια ισλαμική χρηματοοικονομική βιομηχανία αξίας 2,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ισχυρίζεται ότι ακολουθεί τις ισλαμικές γραφές στις οικονομικές της πρακτικές, αλλά ουσιαστικά λειτουργεί βάσει συμβατικών τραπεζικών αρχών με "συμβατά με τη σαρία" κενά. Πάρτε για παράδειγμα τα "Ισλαμικά ομόλογα". Αυτά τα ομόλογα διαφημίζονται ως χαλάλ (όρος που σημαίνει ότι κάτι είναι επιτρεπτό και σύμφωνο με τη σαρία), καθώς τα οικονομικά πιστοποιητικά εκδίδονται από οργανισμούς που δεν επενδύουν σε προϊόντα που ενδέχεται να χρησιμοποιούν οτιδήποτε θεωρείται αντιισλαμικό, όπως αλκοόλ ή τζόγος, διασφαλίζοντας με τη σειρά του ότι το ενδιαφέρον που προσφέρεται στον επενδυτή δεν είναι χαράμ. Ομοίως, δεδομένου ότι η ισλαμική σαρία απαγορεύει τις κερδοσκοπικές συναλλαγές, τα περιουσιακά στοιχεία συχνά εμφανίζονται απλώς σε χαρτί, αντικαθιστώντας την κερδοσκοπία με την χάλκευση.
Ο Ερντογάν έχει επίσης ταχθεί σφόδρα υπέρ των ισλαμικών ομολόγων για να χρηματοδοτήσει μεγαλύτερες επενδύσεις στην Τουρκία, προτρέποντας τις χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία να συνδυάσουν τις οικονομίες τους με βάση τις ισλαμικές αρχές αποφεύγοντας το "σύστημα της Δύσης που βασίζεται στα συμφέροντα".
Ο Τούρκος πρόεδρος σαφώς δεν αντιλαμβάνεται ότι αυτές οι ισλαμικές οικονομικές αρχές επινοήθηκαν για μια οικονομία του 7ου αιώνα. Ο Ερντογάν μπορεί παρομοίως να μην γνωρίζει πώς η ισλαμική χρηματοδότηση είναι εγγενώς πιο επικίνδυνη, όχι μόνο επειδή πρέπει να τηρεί αντίθετες και περιοριστικές οικονομικές αρχές, αλλά και επειδή συχνά απαιτεί κρατική διευκόλυνση, κάτι που μπορεί να είναι δύσκολο να επιτευχθεί στις αναδυόμενες οικονομίες. Φαίνεται διατεθειμένος να λησμονήσει την οικονομία του στην προσπάθειά του για ένα μη εφικτό μηδενικό επιτόκιο.
Η εγωιστική επίθεση του Ερντογάν στις τουρκικές αγορές έχει επικριθεί εδώ και καιρό από οικονομολόγους, συμπεριλαμβανομένων των τριών διοικητών της Κεντρικής Τράπεζας που απέλυσε τα τελευταία δύο χρόνια. Ο σημερινός κυβερνήτης μπορεί να είναι ο επόμενος που θα δει την πόρτα της εξόδου, καθώς έχει καταγραφεί να λέει ότι ενδέχεται να μην είναι δυνατές περαιτέρω μειώσεις επιτοκίων. Εν τω μεταξύ, η αντιπολίτευση έχει συγκρίνει τα οικονομικά του Ερντογάν με τη θεωρία της επίπεδης γης.
Αυτοί που επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος των οικονομικών τάσεων του Ερντογάν είναι οι φτωχότεροι της Τουρκίας. Ενώ η κατακόρυφη πτώση της λίρας επηρεάζει την οικονομία που κυριαρχείται από εισαγωγές στο σύνολό της, το χειρότερο πλήγμα είναι στις μικρές επιχειρήσεις και τους αγρότες — που εξαρτώνται από όλο και πιο ακριβές πρώτες ύλες για την παραγωγή των προϊόντων τους. Πολλοί αγρότες έχουν ήδη πληγεί από τις πρόσφατες ξηρασίες, εγκαταλείποντας τις εκτάσεις τους και αθετώντας τα δάνειά τους. Η Επιτροπή Γεωργίας κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι "εξάλειψε" τη μικρής κλίμακας γεωργία και άφησε εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους.
Οι ουρές μπροστά από τα τουρκικά παντοπωλεία και τα βενζινάδικα έχουν μετατραπεί σταδιακά σε διαμαρτυρίες, με πολλούς να ζητούν την παραίτηση του Ερντογάν. Με τις εκλογές του 2023 στον ορίζοντα, ο τουρκικός λαός συνειδητοποιεί ότι η επιβίωσή του εξαρτάται από την αλλαγή γνώμης του προέδρου — ή την αλλαγή προέδρου.
Πέτρος Κράνιας
