Την ώρα που οι καταναλωτές αδυνατούν να αντιμετωπίσουν το κύμα ακρίβειας, οι οικονομολόγοι εμφανίζονται σχεδόν βέβαιοι ότι οι πληθωριστικές πιέσεις δεν θα μας ταλαιπωρούν για πολύ ακόμα – Τι «βλέπουν» για τη ζήτηση, τις τιμές σε βασικά προϊόντα και το μισθολογικό κόστος που καθορίζουν τελικά τις τιμές καταναλωτή
Ο πληθωρισμός έχει ανέβει σε ασυνήθιστα ύψη, η αλήθεια όμως είναι ότι διανύουμε και μια ασυνήθιστη εποχή. Σύμφωνα, πάντως, με τον επικεφαλής οικονομολόγο της UBS, Πολ Ντόνοβαν, υπάρχουν τρεις λόγοι που δείχνουν ότι ο πληθωρισμός είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υποχωρήσει μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2022, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες οικονομίες.
1ον: Μερικές τιμές σημείωσαν άνοδο το 2021 μετά από τη μεγαλύτερη αύξηση ζήτησης που έχουμε δει τα τελευταία 75 χρόνια. Όσο θα αποκλιμακώνεται η υψηλή ζήτηση για αυτά τα προϊόντα, ο πληθωρισμός θα ομαλοποιείται ή θα οδεύει και προς αποπληθωρισμό.
2ον: Ο πληθωρισμός συνιστά μια αλλαγή στις τιμές και μας δείχνει τόσο τις περσινές, όσο και τις φετινές τιμές. Τους τελευταίες μήνες συγκρίναμε τις τιμές που ισχύουν σε μια φυσιολογική οικονομία με τις τιμές που ισχύουν σε μια οικονομία εν καιρώ lockdown. Από εδώ θα συγκρίνουμε τιμές που υπάρχουν σε φυσιολογικές συνθήκες.
3ον: Τα μισθολογικά κόστη παραμένουν συγκρατημένα. Οι μισθοί ανεβαίνουν μεν, αλλά γενικά πληρώνονται υψηλότερα λιγότεροι άνθρωποι για να κάνουν περισσότερα πράγματα. Αυτό δεν συνιστά υψηλότερες πληθωριστικές πιέσεις από το εργατικό δυναμικό.
Όπως επισημαίνουν οι οικονομολόγοι, ο πληθωρισμός των τελευταίων μηνών εκτοξεύεται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων δεκαετιών. Ωστόσο, εμφανίζονται πεπεισμένοι ότι το επόμενο εξάμηνο θα υποχωρήσει – αν και η κορύφωσή του θα διαφέρει από οικονομία σε οικονομία.
Ηδη κάποιες τιμές υποχωρούν
Στις ανεπτυγμένες οικονομίες υπήρξε μια εκρηκτική άνοδος της ζήτησης για ορισμένα αγαθά (στις ΗΠΑ πχ. Δεν είχε ξανασημειωθεί τόσο έντονη άνοδος από το 1946 μετά τη λήξη του Β’ΠΠ). Οι καταναλωτές είχαν μαζέψει αποταμιεύσεις κατά τη διάρκεια των lockdown, αφού δεν μπορούσαν να ξοδέψουν. Οταν έγινε άρση των περιοριστικών μέτρων, έσπευσαν να ξοδέψουν τις οικονομίες τους. Η προσφορά επίσης αυξήθηκε αλλά χωρίς να μπορέσει να συμβαδίσει με τη ζήτηση και εκεί υπήρξε μια ανισορροπία, με αποτέλεσμα ένα μείγμα ελλείψεων και πληθωρισμού τιμών.
Σε κάθε περίπτωση, οι οικονομολόγοι γνώριζαν ότι η αύξηση της ζήτησης δεν θα διαρκούσε και γι’ αυτό ο πληθωρισμός θεωρήθηκε ως «παροδικός». Και όντως έτσι συνέβη με τη ζήτηση, οπότε και ο σχετιζόμενος με αυτή πληθωρισμός αποδείχθηκε παροδικός. Αρα όσο μειωνόταν η ζήτηση για προϊόντα που επηρεάστηκαν από την ελλιπή προσφορά, άρχισαν να μειώνονται και οι δείκτες του πληθωρισμού γι’ αυτά τα προϊόντα. Για κάποια μάλιστα άρχισε και ο αποπληθωρισμός. Αυτό έγινε ορατό σε αγαθά, όπως τα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα και οι τηλεοράσεις που πέρυσι είδαν αύξηση τιμών και φέτος μείωση.
Ο πληθωρισμός αποδεικνύεται κάποιες φορές και αυτοκαταστροφικός: οι υψηλές τιμές μειώνουν τη ζήτηση και η μείωση της ζήτησης οδηγεί σε χαμηλότερες τιμές.
Για παράδειγμα, τα αμερικανικά νοικοκυριά εσχάτως πλήρωναν περισσότερα για καύσιμα κι έτσι είχαν λιγότερα χρήματα για άλλα αγαθά. Ενδεικτικά, τον Μάρτιο, τα φαστ φουντ στις ΗΠΑ είδαν τη μεγαλύτερη μηνιαία πτώση των τελευταίων 20 ετών.
Σύγκριση τιμών υπό φυσιολογικές συνθήκες
Ο πληθωρισμός αφορά την αλλαγή στις τιμές. Αρα ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού μας λέει κάτι για τις πιέσεις τιμών που έχουμε σήμερα, αλλά και γι’ αυτές που υπήρχαν έναν χρόνο πριν.
Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι κατά το α’ τρίμηνο του 2022, ο ετήσιος πληθωρισμός συγκρίθηκε σε μια εν πολλοίς φυσιολογική οικονομία με μια οικονομία σε lockdown το α’ τρίμηνο του 2021. Η μετατόπιση στην κανονικότητα από το lockdown συμπεριλαμβάνει και μια μεγάλη αλλαγή στις τιμές. Αυτές οι ισορροπίες θα αλλάξουν όσο προχωράμε στο β’ τρίμηνο του 2022, καθώς θα συγκρίνουμε το «κανονικό» 2022 με το διάστημα του 2021 που άνοιξε ξανά η οικονομία.
Σε ό,τι αφορά τις τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν κατά 77% από τις αρχές του έτους έως και τον Μάρτιο του 2022 αυξάνοντας τον δομικό πληθωρισμό. Συνήθως οι τιμές ανεβαίνουν. Όταν ανεβαίνουν γρήγορα ο πληθωρισμός αυξάνεται, όταν ανεβαίνουν πιο αργά ο πληθωρισμός επιβραδύνεται. Αρα αν οι τιμές του πετρελαίου αυξηθούν το επόμενο 12μηνο με ρυθμό μικρότερο του 77%, θα συμβάλουν λιγότερο στην επιτάχυνση του πληθωρισμού.
Τα μισθολογικά κόστη δεν κάνουν σπιράλ
Τα εργατικά κόστη αποτελούν το σημαντικότερο συστατικό στο πληθωριστικό καλάθι. Αν αυξάνονται με όλο και ταχύτερο ρυθμό είναι δύσκολο να μειωθεί ο πληθωρισμός. Το μισθολογικό κόστος λειτουργεί διαφορετικά. Αν ο εργαζόμενος δουλεύει πιο σκληρά, μπορεί να πληρωθεί καλύτερα χωρίς να προκαλέσει πληθωριστικά φαινόμενα. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει. Σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες το ΑΕΠ βρίσκεται κοντά ή λίγο πιο πάνω από τα προ-πανδημικά επίπεδα. Η απασχόληση είναι πιο κάτω όμως. Με άλλα λόγια, λιγότεροι άνθρωποι δουλεύουν πιο σκληρά για να παράγουν περισσότερα. Το να πληρώνει κανείς υψηλότερους μισθούς σε λιγότερο κόσμο που κάνει περισσότερα δεν αυξάνει το μισθολογικό κόστος.
Νομοτελειακά ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει
Οσο ο κόσμος απομακρύνεται από την πανδημία, απομακρύνεται και από τις οικονομικές συνέπειές της . Η ζήτηση ομαλοποιείται και οι εταιρείες που τιμολογούσαν ανάλογα με την υψηλότατη ζήτηση, βλέπουν ότι δεν έχουν πια την ίδια δυνατότητα τώρα που η ζήτηση είναι μειωμένη.
Το επόμενο τρίμηνο, σημειώνει η UBS, θα έχουμε αφήσει πλέον εντελώς τα lockdown πίσω μας και τελικά δεν υπάρχουν ενδείξεις για έναν δεύτερο γύρο ανόδου του πληθωρισμού, καθώς απουσιάζει το σπιράλ μισθολογικού κόστους/τιμών. Το ότι θα υποχωρήσει ο πληθωρισμός είναι βέβαιο, αυτό που παραμένει λιγότερο βέβαιο είναι πόσο χαμηλά θα πέσει.
